Publicaties
Golliwog: vroeger een kindervriend, nu omstreden
Marco van Nugteren - 19 juni 2020 - Hockey.nlDe indrukwekkende verzameling van Nico Leeftink van de serie Hockeymuseum bevat ook een aantal omstreden objecten. Eén daarvan is de Golliwog-hockeyer.
De Golliwogg (later ook wel Golliwog en Golly genoemd) begon als kinderboekfiguur héél lang geleden: in 1895. Het is een van zwarte stof gemaakte pop met een rode broek en rode lippen, een wit shirt, blauw jasje en kroeshaar.
De figuur en de naam zijn bedacht door de toen 22-jarige Engelse Florence Upton, die was opgegroeid in New York en bij terugkomst in Engeland de lappenpop tekende in een kinderboek dat werd uitgegeven. Dat werd zo’n succes dat er vervolgens nog twaalf van volgden, waaronder ‘The Golliwog in Holland’.
De boekjes maakte Florence om geld voor haar tekenopleiding te verdienen. Zij verzorgde de tekeningen en haar moeder Bertha schreef de tekst erbij. De boekjes werden steeds met Kerst uitgegeven en werden niet alleen in Groot-Brittannië een succes, maar zelfs wereldwijd. In Groot-Brittannië was het succes zelfs zó groot dat de Golliwogg-pop na de teddybeer het meest geliefde speelgoed was.
Een hockeyende Golliwog verscheen onder meer op stickers, schoteltjes en peper en zoutstellen
Enkele jaren na de dood van Florence in 1922 werd de figuur ook een zeer bekend handelsmerk. Maar omdat Florence het intellectuele eigendom (zoals auteurs- en modelrecht) op Golliwogg niet had vastgelegd, mistte haar familie niet alleen de inkomsten, maar was het uiterlijk en ook het karakter van Golliwogg niet vastomlijnd. Veel bedrijven, van parfum- tot snoepfabrikanten, gingen Golliwog (toen met nog maar één g geschreven) gebruiken in hun reclame. Gedurende zo’n honderd jaar zou het één van de populairste reclamefiguren in Groot-Brittannië blijven.
Met name via de firma Robertson’s, bekend door hun jam, groeiden verschillende generaties Britten met Golliwog op. Al in 1928 begon het bedrijf met een spaarsysteem waarmee je punten van de jampotjes kon inwisselen voor Gollywog pins, speldjes die van zo’n goede kwaliteit waren dat ze als sieraad werden gedragen. Vooral de Golliwog sportserie, met onder meer een cricketer, een golfer en – jawel – een hockeyer, was zeer geliefd. Een hockeyende Golliwog verscheen onder meer ook op stickers, schoteltjes en peper en zoutstellen.
Sterke polarisatie
Door zijn bekendheid dook Golliwog ook in steeds meer kinderboeken op, waarbij het initiële karakter van vriendelijk en joviaal soms veranderde naar angstaanjagend en gewelddadig. Langzaamaan werd Golliwog omstreden.
Zo creëerde schrijfster Enid Blyton in de jaren dertig in haar zeer populaire Noddy-boekjes een drietal boefjes: Golly, Woggy en Nigger, alle drie met het uiterlijk van Golliwog. Later, vanaf het eind van de Tweede Wereldoorlog, werd Golliwog nog controversiëler doordat Engelse soldaten in Afrika het woord ‘wog’ introduceerden als scheldwoord voor donkerkleurige buitenlanders.
Sinds 1960 verdween Golliwog daarom meer en meer uit het publieke leven. De Noddy-boekjes werden herschreven, in 1988 werd de Golliwog als figuur in alle Engelse tv-reclames verboden en in 2002 stopte uiteindelijk ook Robertson’s met hun bedrijfsmascotte.
Anno 2020 zorgt de Golliwog nog steeds voor sterke polarisatie. Sommigen zien de figuur als traditie en deel van hun kindertijd, maar meer en meer wordt hij door anderen beschouwd als een racistisch symbool. Met de huidige wereldwijde discussie over racisme is de Golliwog nu ook in Groot-Brittannië weer in opspraak.